Để tiếng mã la mãi ngân vang

Ông Cao Văn Dược - Trưởng thôn Apa 2 (xã Thành Sơn, huyện Khánh Sơn) cho biết, trước đây, những gia đình khá giả trong làng đều sắm cho mình một bộ mã la. Nhưng rồi vì những lý do khác nhau, các bộ mã la được bán cho những người thu mua phế liệu. Xóm làng không có tiếng mã la thì các sinh hoạt văn hóa truyền thống khác cũng thưa dần.

Từ năm 2014, UBND tỉnh đã phê duyệt 85 thôn, tổ dân phố được trang bị nhạc cụ mã la để phục vụ sinh hoạt văn hóa truyền thống của dân tộc Raglai. Mới đây, Hội đồng của Sở Văn hóa và Thể thao gồm các nhạc sĩ, nghệ nhân ở Khánh Sơn, Khánh Vĩnh đã nghiệm thu 23 bộ mã la để bàn giao cho 23 thôn, tổ dân phố ở Khánh Sơn và Khánh Vĩnh quản lý, sử dụng. Như vậy, qua 5 đợt nghiệm thu và bàn giao, đã có 81/85 thôn, tổ dân phố được trang bị nhạc cụ mã la phục vụ sinh hoạt văn hóa truyền thống của đồng bào Raglai. Trong đó, TP. Cam Ranh, thị xã Ninh Hòa, các huyện: Cam Lâm, Diên Khánh, Khánh Sơn đã cấp hoàn thành theo chỉ tiêu phê duyệt. Năm 2019, sẽ tiến hành nghiệm thu và bàn giao cho 4 thôn, tổ dân phố còn lại ở huyện Khánh Vĩnh.

Theo nhạc sĩ Hình Phước Liên - thành viên Hội đồng nghiệm thu của Sở Văn hóa và Thể thao, nhạc cụ mã la trước đây là một tài sản quý của đồng bào Raglai. Tuy nhiên, người Raglai không tự làm ra mà phải mua của người Kinh, hoặc từ Lào, Campuchia rồi về chỉnh âm cho phù hợp với tai nghe của dân tộc mình mới đưa vào sử dụng. Do đó, Sở Văn hóa và Thể thao đã liên hệ với nghệ nhân đúc đồng Dương Ngọc Tiến ở huyện Điện Bàn (tỉnh Quảng Nam) để chế tác những bộ mã la. Mỗi bộ mã la được trang bị cho các địa phương gồm có 7 chiếc. Nhìn chung, các bộ mã la này đều có chất lượng tốt. Sau khi được chỉnh âm cho phù hợp và bàn giao cho các địa phương đều được người dân sử dụng một cách thuận lợi.

Qua tìm hiểu ở một số địa phương đã được trang bị mã la, chúng tôi đều cảm nhận được niềm vui của người dân, cũng như trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc sử dụng, phát huy giá trị của những bộ nhạc cụ đó. “Ở mỗi làng, khi nhận được mã la về đều tổ chức lễ cúng mừng rất trang trọng. Sau đó, dân làng thống nhất để mã la ở nhà của người có uy tín trong làng. Hội đồng làng tổ chức mời nghệ nhân biết đánh mã la đến truyền dạy cho những người được chọn vào đội mã la. Không khí các bản làng vào tối cuối tuần hoặc đêm sáng trăng đã bắt đầu rộn tiếng tập luyện mã la”, nghệ nhân Tro Xuân Hội (xã Ba Cụm Bắc, huyện Khánh Sơn) cho biết.

Theo ông Tạ Quốc Phong - Phó Chủ tịch UBND xã Thành Sơn, đến nay, hai thôn Apa 2 và Tà Giang 1 của xã đã được trang bị mã la. Điều này đã góp phần thúc đẩy sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của các thôn đó có những bước chuyển đáng kể. Các hội đồng làng đã tự đứng ra vận động thanh niên tham gia các đội văn nghệ, trong đó có đội mã la và lên kế hoạch tập luyện cụ thể. Những đội văn nghệ, đội mã la này là nòng cốt cho các sinh hoạt tại địa phương vào những dịp lễ, Tết của đồng bào Raglai. Họ còn đại diện cho xã tham gia các hội thi văn nghệ ở huyện.

Đến nay, có thể thấy việc trang bị nhạc cụ mã la đã góp phần gìn giữ nét sinh hoạt văn hóa của đồng bào Raglai, đồng thời đáp ứng được mong mỏi của người dân. Nhờ đó, tiếng mã la lại được ngân vang, nối dài trong mỗi bản làng Raglai.