Vì sao 10.3 Âm lịch được chọn là ngày giỗ Tổ Hùng Vương?

Dân gian có câu “Dù ai đi ngược về xuôi - Nhớ ngày Giỗ tổ mùng Mười tháng Ba”. Ngày Giỗ tổ Hùng Vương đã trở thành ngày lễ truyền thống trọng đại của dân tộc.

Vậy vì sao 10.3 Âm lịch hàng năm lại được lựa chọn làm ngày Giỗ Tổ mà không phải là một ngày khác?

Xung quanh vấn đề này, TS Phạm Văn Tuấn – Viện nghiên cứu Hán Nôm chia sẻ, nguồn gốc lễ hội Đền Hùng đến nay chưa xác định được có từ bao giờ.

Về thời gian tổ chức lễ hội, ông Tuấn cho biết, theo "Hùng Vương từ khảo", từ trước năm 1917, người dân thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, thành phố Việt trì (Phú Thọ) tự lấy ngày 11.3 làm ngày mất của Vua Hùng cuối cùng (đời 18) để làm ngày tế tự, lâu dần trở thành lễ hội.

Tuy nhiên, lễ hội tự phát nên không diễn ra hằng năm. Hơn nữa, lễ hội tổ chức ở quy mô nhỏ, khi nào muốn làm to thì phải trình công văn lên tỉnh. Tỉnh đồng ý mới được làm to.

“Đến ngày 25.7.1917, Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc có công văn dâng lên Bộ Lễ triều đình Nguyễn xin lấy ngày 10/3 Âm lịch làm ngày tổ chức lễ hội. Sau khi được đồng ý, từ năm 1918 trở về đây, lễ hội được tổ chức định kì vào 10.3 Âm lịch”, TS Tuấn cho hay.

GS Trần Lâm Biền – Nhà nghiên cứu văn hóa cổ Việt Nam cho biết thêm, ngày 10.3 Âm lịch là ngày Giỗ Tổ mới được xác định gần đây, do người ta định ra và được mọi người chấp nhận chứ không có sách sử hay những tư liệu rõ rệt, ghi chép về ngày tổ chức.

“Phải có một ngày để mọi người chấp nhận và mọi người đã quen chấp nhận ngày 10.3 Âm lịch vì người ta coi đó là ngày thiêng liêng. Ngày đó sẽ là ngày đề cao và tưởng nhớ công lao của các Vua Hùng- những người đã có công dựng nước”, GS Biền nói.

GS Biền cho rằng, tất cả huyền tích về ngày tổ chức lễ hội của các thần linh thường do người dân tự định ra chứ không ai biết được các thần linh mất vào ngày nào để tưởng nhớ. Những ngày người dân lựa chọn chủ yếu là ngày thiêng.