Đề xuất lập hồ sơ Lễ cấp sắc của người Dao trình UNESCO

Lễ cấp sắc - giá trị tiêu biểu của người Dao

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc Nguyễn Thị Hải Nhung cho biết: “Thông qua Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa, Bộ VHTTDL đã chủ trì, phối hợp với các Ban, bộ, ngành, địa phương xây dựng và tổ chức thực hiện nhiều chương trình cụ thể, thiết thực tại vùng địa bàn khó khăn, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa. Cụ thể: Phục dựng bảo tồn lễ hội truyền thống dân tộc Dao; mở các lớp truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ, dân nhạc, trang phục truyền thống, nghề truyền thống… tạo điều kiện khơi dậy, hình thành phát triển kinh tế kết hợp giữa văn hóa gắn với các hoạt động du lịch”.

Nghi lễ cúng Bàn Vương trong Lễ cấp sắc của người Dao.

Lễ cấp sắc là một trong những nét văn hoá truyền thống đặc sắc nhất của người Dao. Lễ cấp sắc chỉ được tổ chức cho nam giới, với ý nghĩa là chuyển từ giai đoạn trẻ con lên người đàn ông trưởng thành.

Lời cúng trong Lễ cấp sắc có giá trị lịch sử rất lớn giúp mọi người biết nguồn gốc xuất xứ của dân tộc mình, ghi nhớ công lao to lớn của tổ tiên, từ đó răn dạy mọi người phải hướng thiện, tôn trọng người thầy, biết ơn nghĩa sinh thành của cha mẹ...

Lễ cấp sắc phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người Dao, thể hiện qua các điệu múa, hát đối đáp - páo dung, tranh vẽ, hình cắt giấy… Lễ cấp sắc hướng người đàn ông Dao cũng như các thành viên trong cộng đồng biết tôn sư trọng đạo, kính trọng cha mẹ, luôn làm điều thiện và giúp cho người Dao thêm sức mạnh tinh thần vượt qua khó khăn trong cuộc sống, hướng tới điều tốt đẹp trong tương lai.

Đánh dấu sự trưởng thành của của đàn ông Dao

Người Dao quan niệm, đàn ông phải trải qua Lễ cấp sắc mới trở thành người trưởng thành và được tham gia vào các công việc hệ trọng của làng, mới có thể dạy chữ, dạy cúng, làm nghề thầy cúng (người Dao coi trọng dạy học, làm thầy cúng, thầy thuốc).

Người Dao cũng quan niệm rằng, có trải qua Lễ cấp sắc mới biết lẽ phải trái ở đời, mới đích thực là con cháu Bàn Vương, khi chết hồn mới được đoàn tụ với tổ tiên nơi Dương Châu, không phải sa xuống địa ngục.

Lễ dâng đèn và thủ tục thông báo tên tuổi, chức vụ của người được cấp sắc.

Lễ cấp sắc là một trong những nghi lễ độc đáo và được lưu truyền từ nhiều đời nay trong cộng đồng dân tộc Dao. Trong Lễ cấp sắc, người được cấp sắc và những người tham dự có thể hiểu hơn về lịch sử, cội nguồn của mình từ những bài cúng, tích truyện mà thầy cúng đọc, từ đó, nâng cao ý thức bảo tồn những phong tục, tập quán tốt đẹp của người Dao.

Người Dao có quy định con trai từ 10 đến 16 tuổi thì được làm Lễ cấp sắc. Ở Người Dao Tiền, con trai được cấp sắc trong độ tuổi muộn hơn, từ 15 đến 18. Người Dao Quần Trắng không làm Lễ cấp sắc cho con trai dưới 10 tuổi. Ngược lại ở người Dao Thanh Y, Lễ cấp sắc có thể tiến hành từ lúc đứa con trai mới 8 tuổi.

Múa trong nghi lễ cấp sắc của người Dao.

Trong Lễ cấp sắc, các thầy cúng phải cầu khấn các thành phần bảo trợ của mình, phải cúng tổ tiên của gia chủ và đặc biệt phải mời Bàn Vương về dự. Tương tự như đối với mo Thái và mo Mường, việc kể tích Bàn Vương là một trong những nội dung quan trọng, bởi con người từ thời xa xưa luôn mong muốn biết được các hiện tượng tự nhiên của muôn loài, của con người và của chính mình, do vậy các dạng mo đẻ đất, đẻ nước, đẻ người, đẻ ra muôn loài phổ biến ở hầu hết các cư dân nguyên thuỷ thì suy cho cùng cũng đều nhằm giải thích thế giới, giải thích vũ trụ theo quan niệm của thế giới quan thần thoại mà có người coi như là một dạng sử thi.

Đề nghị Lễ cấp sắc là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Dù quan niệm về Bàn Vương có những điểm khác nhau, song tất cả các ngành Dao đều có tục thờ cúng Bàn Vương và Lễ cấp sắc là tín ngưỡng chung. Lễ cấp sắc là nghi lễ mang đậm tính nhân văn của người Dao, hướng con người luôn nhớ đến nguồn cội và niềm tin được tổ tiên linh thiêng phù trợ. Lễ cấp sắc còn là sợi dây liên kết cộng đồng trong mối quan hệ dòng họ, làng bản tạo nên sức mạnh để bảo vệ và xây dựng cuộc sống.

Đề nghị Lễ cấp sắc của người Dao trở thành di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại.

Kết luận hội thảo, PGS.TS Bùi Hoài Sơn ghi nhận, Hội thảo đã thu nhận được nhiều kết quả quan trọng đóng góp cho việc giữ gìn, phát huy văn hóa dân tộc Dao. Qua hội thảo, Ban tổ chức thống nhất đề xuất Chính phủ, Bộ VHTTDL cho phép làm hồ sơ Lễ cấp sắc của người Dao vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại của UNESCO. Đồng thời, kiến nghị Bộ VHTTDL, UBND các tỉnh có người Dao sinh sống có chính sách cụ thể nhằm bảo tồn tiếng nói và chữ viết của người Dao; tổ chức điều tra, sưu tầm và phổ biến di sản văn hóa người Dao; phát huy vai trò của các nghệ nhân, người có uy tín, đặc biệt là các thầy cúng của cộng đồng người Dao…